รายละเอียดโครงการวิจัย
- ชื่อโครงการ (ภาษาไทย) :
- การสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขิน จากอัตลักษณ์ของจังหวัดนครสวรรค์
- ชื่อโครงการ (ภาษาอังกฤษ) :
- creativity design of lacquer product for identity nakhonsawan province
- หน่วยงานเจ้าของโครงการ :
- คณะเทคโนโลยีการเกษตรและเทคโนโลยีอุตสาหกรรม
- ลักษณะโครงการวิจัย :
- โครงการวิจัยเดี่ยว
- ลักษณะย่อยโครงการวิจัย :
- ไม่อยู่ภายใต้แผนงานวิจัย/ชุดโครงการวิจัย
- ประเภทโครงการ :
- โครงการวิจัยใหม่
- วันเริ่มต้นโครงการ :
- 1 ตุลาคม 2559
- วันสิ้นสุดโครงการ :
- 30 กันยายน 2560
- ประเภทของการวิจัย :
- ไม่ระบุ
- ความสำคัญและที่มาของปัญหา :
- “เครื่องเขิน” จากหลักฐานในประเทศจีนที่พบว่ามีภาชนะเครื่องรัก หรือเครื่องเขินมากว่า 4,000 ปีแล้ว โดยมีการพบหลักฐานจากชิ้นส่วนและตัวภาชนะเครื่องรักในหลุมฝังศพของบุคคลสำคัญในหลายๆแห่ง และวัฒนธรรมการใช้เครื่องรักคงได้แพร่หลายไปสู่ทั้งเกาหลี ญี่ปุ่น จีนตอนใต้ เวียดนาม และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือเอเชียอาคเนย์ เป็นงานหัตถกรรมที่แพร่หลายในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือเอเชียอาคเนย์ ในอดีตเครื่องเขินทำเป็นของใช้ในครัวเรือน เครื่องใช้ในพิธีกรรม รูปเคารพและงานศิลปกรรม ถือเป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่งของผู้คนในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ภาคเหนือของไทยที่มีการมีการทำผลิตภัณฑ์ใช้เครื่องเขินมาเป็นระยะเวลานาน โดยมีรูปแบบและรูปทรงที่หลากหลาย สนองตอบการใช้สอย ค่านิยม และรสนิยมทางสังคม เป็นผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปโดยการนำไม้ไผ่มาสานขึ้นรูป โดยมีหุ่นไม้เป็นแบบ หรืออาจไม่ต้องใช้หุ่นก็ได้แต่ใช้การขดและสานเป็นรูปต่อจากนั้นจะใช้รักซึ่งเป็นยางไม้(ยางรัก) ผสมกับถ่านของข้าวเปลือกหรือหญ้าคา(ทำให้เกิดสีดำ)ทาให้เรียบเพื่อปิดรอยสาน ขัดผิวให้เรียบแล้วเขียนลวดลายประดับด้วยสีน้ำมัน หรือใช้เหล็กแหลมขูดหรือขีดเป็นเส้นลึกลงบนผิว ใช้สีฝุ่นผสมน้ำมันทาทับตามรอยอีกทีหนึ่งสีจะเข้าไปอุดในเส้นต่อจากนั้นใช้ผ้าเช็ดสีที่ผิวออกพื้นรักที่เป็นสีดำจะขับเส้นลายให้เห็นเป็นลวดลาย หรือจากวัตถุดิบอื่นๆ มีกรรมวิธีการผลิตโดยใช้ยางรักเป็นส่วนตกแต่ง เครื่องเขินมีชื่อเรียกตามเผ่าพันธุ์ของคนไทยเผ่าเขิน ซึ่งมีถิ่นฐานเดิมอยู่ในเมืองเชียงตุงประเทศพม่าพระเจ้าเชียงใหม่ได้ทำสงครามกับพม่า (พ.ศ.2325) และได้กวาดต้อนราษฎรเมืองเชียงตุงมาเชียงใหม่ ในจำนวนนี้มีพวกช่างรักด้วยซึ่งรวมตัวกันอยู่เป็นหมู่บ้านเรียกว่าหมู่บ้าน"เขิน"ซึ่งมีอาชีพทำเครื่องเขินกันทั้งหมู่บ้าน จากข้อเสนอแนะของกฤตพัชร สุริยะโชติ(2556: 112) พบว่าในปัจจุบันเหลือช่างฝีมือในการทำเครื่องเขินเหลืออยู่เป็นจำนวนน้อยมากมีกระบวนการผลิตค่อนข้างยุ่งยาก รัฐบาลควรส่งเสริมและสนับสนุนอนุรักษ์ความรู้ภูมิปัญญานี้ไว้ นครสวรรค์เป็นจังหวัดหนึ่งของประเทศไทย ซึ่งมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ ทั้งในอดีตและปัจจุบัน จนทำให้ผู้คนทั่วไปรู้จักนครสวรรค์ตามสมญานามต่างๆ อาทิ “เมืองสี่แคว” “เมืองปากน้ำโพ” และ“ประตูสู่ภาคเหนือ” นอกจากนี้นครสวรรค์ยังมีสิ่งดึงดูดใจนักท่องเที่ยว ทั้งแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ ที่สวยงาม โบราณสถาน และงานประจำปีที่ขึ้นชื่อซึ่งเป็นที่รู้จักกันดี ไม่ว่าจะเป็นบึงบอระเพ็ด อุทยานนกน้ำ ต้นแม่น้ำเจ้าพระยา เขาหน่อ-เขาแก้ว หรืองานประเพณีเชิดสิงโต แห่มังกร ในเทศกาลตรุษจีน จึงมีคำขวัญประจำจังหวัด“เมืองสี่แคว แห่มังกร พักผ่อนบึงบอระเพ็ด ปลารสเด็ดปากน้ำโพ” เนื่องจากนครสวรรค์เป็นชุมชนเก่าแก่ชุมชนหนึ่ง ชาวบ้านจึงมีภูมิปัญญาของตนเองที่ได้รับการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษและค้นพบด้วยตนเองมากมายหลายด้าน เช่น การทำเครื่องปั้นดินเผา ของชุมชนบ้านมอญ การแกะสลักงาช้างของชุมชนพยุหะคีรี และการทำเรือจำลองโบราณของชุมชนตาคลี สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาและเป็นอาชีพหลักในปัจจุบันทั้งสิ้น มีทั้งที่ทำเป็นของใช้ขนาดใหญ่ ขนาดกลางและไปจนถึงของที่ระลึกขนาดเล็ก ซึ่งเอกลักษณ์ของจังหวัดนครสวรรค์เหล่านี้ สามารถนำไปประยุกต์หรือสร้างสรรค์เป็นผลิตภัณฑ์ได้จำนวนมาก สร้างรายได้ให้กับตนเอง ชุมชน และจังหวัดนครสวรรค์ได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ผลงานต่างๆยังสะท้อนถึงภูมิปัญญา วิถีชีวิต ตลอดจนประเพณีอันดีงามที่สืบต่อกันมาของชาวจังหวัดนครสวรรค์ เพื่อเผยแพร่และร่วมกันอนุรักษ์สืบไป มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์ เป็นสถาบันอุดมศึกษา เพื่อพัฒนาท้องถิ่น มีองค์กรภายในด้าน การวิจัย และบริการวิชาการแก่ชุมชน มีหลักสูตรที่เปิดสอนหลากหลายสาขา มีทำเลที่ตั้งในท้องถิ่น คณาจารย์และนักศึกษาส่วนใหญ่อยู่ในท้องถิ่น จึงมีศักยภาพพร้อมที่จะทำการวิจัยและพัฒนาในด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์ต่างๆ ผลจากงานวิจัยจะเป็นแนวทางให้ชุมชนหรือผู้สนใจ นำไปใช้ประโยชน์ได้ อีกทั้งงานวิจัยในครั้งนี้ยังเป็นการสืบสานอนุรักษ์งานศิลปวัฒนธรรมการทำเครื่องรักเครื่องเขิน ซึ่งนับวันจะสูญหาย ให้สามารถดำรงอยู่ได้ รวมถึงเป็นการสร้างอาชีพให้กับแรงงานในท้องถิ่นของจังหวัดนครสวรรค์ได้อีกด้วย
- วัตถุประสงค์ของโครงการ :
- 2.1 เพื่อศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับรูปแบบผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขินของไทย 2.2 เพื่อสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขิน จากอัตลักษณ์ของจังหวัดนครสวรรค์ สู่ประโยชน์เชิงพาณิชย์ 2.3 เพื่อประเมินความพึงพอใจของผู้บริโภคที่มีต่อการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรัก เครื่องเขิน
- ขอบเขตของโครงการ :
- 3.1 ขอบเขตในการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับรูปแบบผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขินของไทย โดยแบ่งรายละเอียดการดำเนินการวิจัย ได้แก่ ก) ศึกษาประวัติความเป็นมาของงานหัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขินของไทย ข) ศึกษาวัสดุและอุปกรณ์ที่ใช้ในการทำผลิตภัณฑ์เครื่องรักเครื่องเขินของไทย ค) ศึกษากระบวนการทำเครื่องรักเครื่องเขินของไทย 3.2 ขอบเขตในการศึกษาอัตลักษณ์ของจังหวัดนครสวรรค์ เพื่อนำมาสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขิน โดยแบ่งรายละเอียดการดำเนินการวิจัย ได้แก่ ก) กรอบแนวความคิดของการวิจัย เอกลักษณ์ท้องถิ่น เป็นการแสดงลักษณะพิเศษ จากสิ่งที่ปรากฏอย่างเด่นชัดของคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง สิ่งใดสิ่งหนึ่ง หรือสถานที่ใดสถานที่หนึ่งซึ่งมีความโดดเด่นเฉพาะด้านหรือเฉพาะสังคมที่ไม่เหมือนกับที่อื่น ประมาณได้จากสิ่งที่มีอยู่ทั้งทางธรรมชาติและทางวัฒนธรรม (คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุฯ,2542,หน้า 247) ซึ่งจำแนกออกเป็น 2 ประเภท คือ เอกลักษณ์ทางธรรมชาติ และ เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรม 3.3 ขอบเขตในการประเมินต้นแบบผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขิน ก) กรอบแนวความคิดของการวิจัย การออกแบบผลิตภัณฑ์มีปัจจัยมากมายที่นักออกแบบที่ต้องคำนึงถึง ในการประเมินต้นแบบผลิตภัณฑ์ครั้งนี้ ผู้วิจัยเลือกใช้กรอบแนวความคิดโดยยึดตามหลักการออกแบบผลิตภัณฑ์ ในปัจจัยที่สามารถควบคุมและประเมินผลได้ ได้แก่ (1) ความสะดวกและความแข็งแรงในการใช้งาน (2) ด้านการสื่อถึงความเป็นเอกลักษณ์ (3) ด้านความสวยงาม (4) ด้านความประหยัดและประโยชน์ใช้สอย
- ผลที่คาดว่าจะได้รับ :
- 1) ได้ฐานข้อมูลเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขินของไทย 2) ได้ต้นแบบผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขิน จากอัตลักษณ์ของจังหวัดนครสวรรค์ 3) สืบสานศิลปวัฒนธรรมไทย 4) ประโยชน์เชิงพาณิชย์
- วิธีการดำเนินการวิจัย และสถานที่ทำการทดลอง/เก็บข้อมูล :
- การสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขิน จากอัตลักษณ์ของจังหวัดนครสวรรค์ ในครั้งนี้ เพื่อให้ได้ผลของการวิจัยตรงตามวัตถุประสงค์ที่กำหนด ผู้วิจัยได้ดำเนินการวิจัย ดังนี้ 1) ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับรูปแบบผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขินของไทย ตั้งแต่ประวัติความเป็นมาของงานหัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขินของไทย ศึกษาวัสดุและอุปกรณ์ที่ใช้ในการทำผลิตภัณฑ์เครื่องรักเครื่องเขินของไทย และศึกษากระบวนการทำเครื่องรักเครื่องเขินของไทย จากผู้เชี่ยวชาญ จากเอกสาร ตำรา งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง 2) ศึกษาอัตลักษณ์ของจังหวัดนครสวรรค์ เพื่อนำมาสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขิน โดยการศึกษาจากผู้เชี่ยวชาญ จากการลงพื้นที่สัมภาษณ์และสอบถามคนในจังหวัดนครสวรรค์ จากเอกสาร ตำรา ที่เกี่ยวข้อง 3) สร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรักเครื่องเขิน จากอัตลักษณ์ของจังหวัดนครสวรรค์ โดยใช้ กรอบในการออกแบบ คือ (1) ความสะดวกและความแข็งแรงในการใช้งาน (2) ด้านการสื่อถึงความเป็นเอกลักษณ์ (3) ด้านความสวยงาม (4) ด้านความประหยัดและประโยชน์ใช้สอย 4) ประเมินความพึงพอใจของผู้บริโภคที่มีต่อการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมเครื่องรัก เครื่องเขิน 5) นำผลการประเมินมาแก้ไข ปรับปรุง นำไปใช้กับกลุ่มตัวอย่าง สรุปเล่มโครงการ และเผยแพร่สู่สาธารณะ
- คำอธิบายโครงการวิจัย (อย่างย่อ) :
- -
- รายชื่อนักวิจัยในโครงการ :
-
ลำดับที่ รายชื่อ ประเภทนักวิจัย บทบาทหน้าที่ สัดส่วน 1 นายรพีพัฒน์ มั่นพรม นักวิจัยภายในมหาวิทยาลัย หัวหน้าโครงการวิจัย 20% 2 นางสาวพิมพา จันทร์นิล นักวิจัย(นักศึกษา) ผู้ร่วมวิจัย 80%
สถาบันวิจัยและพัฒนา
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์ ศูนย์การศึกษาย่านมัทรี398/1 หมู่ 3 ตำบลย่านมัทรี อำเภอพยุหะคีรี
จังหวัดนครสวรรค์ 60130
